Informatyk podejmujący współpracę z firmą IT często staje przed wyborem w jakiej formie wykonywać pracę. Czasami – co nierzadkie w tej branży – stawia mu się wymaganie, aby posiadał własną działalność gospodarczą, czyli zawarł umowę B2B – tak zwane samozatrudnienie. Poniżej prezentujemy wskazanie na zalety i wady różnych form zatrudnienia informatyka.
Samozatrudnienie
Tak zwane samozatrudnienie polega na prowadzeniu własnej jednoosobowej działalności gospodarczej. Osoba fizyczna podejmuje się założenia takiej działalności, działając we własny imieniu, na własny rachunek i odpowiedzialność. Na podstawie art. 17 ust. 1 ustawy Prawo przedsiębiorców działalność gospodarczą można podjąć w dniu złożenia wniosku do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej.
Formalnie osoba samozatrudniona nie odpowiada przed żadnym pracodawcą, gdyż sama jest sobie szefem oraz samodzielnie reguluje ilość czasu poświęconego na kolejne zlecenia. W praktyce jednak samozatrudniony informatyk dysponuje dozą elastyczności zatrudnienia, a odpowiada w oparciu o umowę współpracy przed firmą i to ona zleca i rozlicza zadania. Samozatrudniony samodzielnie opłaca składki ZUS i reguluje wszelkie inne obciążenia, jak podatek dochodowy czy podatek od towarów i usług.
Zalety samozatrudnienia dla informatyka:
- Większe przychody – samozatrudnieni osobiście decydują o tym, ile chcą zarobić wykonując dane zlecenie. Tym samym zleceniodawca nie odliczy kosztów uzyskania przychodów, więc wynagrodzenie może być wyższe niż pensja. W porównaniu do umowy o pracę, samozatrudnienie jest korzystniejsze dla pracodawcy (ekonomicznie i organizacyjnie). Dlatego tak często pracodawcy „zachęcają” do przejścia w tryb umowy B2B.
- Swobodne działanie – osoby prowadzące taki rodzaj działalności sami decydują o tym kiedy, ile i w jaki sposób pracują.
- Wybór zleceniobiorców – oznacza, że nie trzeba ograniczać się do jednego zleceniobiorcy. Można przyjmować tyle zleceń ile jest się w stanie wykonać. Co istotne, im więcej zleceń, tym większe zarobki. Niekiedy jest to ograniczane przez wprowadzanie do umów zakazów konkurencji.
- Realizacja swoich pomysłów – działalność jednoosobowa daje szansę, aby zrealizować swoje pomysły na biznes albo wdrożyć własny plan działania w celu odniesienia sukcesu.
- Niższe stawki podatkowe – samozatrudnienie umożliwia odliczenie kosztów uzyskania przychodów i odliczenie podatku VAT (szczególnie istotne dla samozatrudnionych, którzy planują inwestycje w działalność, czyli mówiąc w uproszczeniu wydatki na rozwój), a także możliwość skorzystania z niższych stawek podatkowych (osoby samozatrudnione mają prawo rozliczania się ryczałtem lub stawką liniową).
- Zaoszczędzenie na obowiązkowych składkach ubezpieczenia społecznego – przez pierwsze 2,5 roku działalności można skorzystać z tzw. zerowego ZUSu (przez pierwsze pół roku płaci się tylko składkę zdrowotną), a przez kolejne 2 lata z tzw. małego ZUSu.
Wady związane z przejściem na samozatrudnienie:
- Odpowiedzialność finansowa i prawna,
- Rozliczanie podatków – zazwyczaj wiąże się to z dodatkowymi kosztami wynikającymi z zatrudnienia księgowej lub zleceniem takiej osobie rozliczeń,
- Nienormowany czas pracy – bardzo często wynagrodzenie ustalane jest za realizację konkretnego zlecenia, projektu. Przez to samozatrudniony pracuje dłużej niż 8 godzin dziennie,
- Niestabilność w zarobkach – przez niestabilność rozumie się, że jeśli się nie pracuje, to jednocześnie się nie zarabia.
Samozatrudnienie umożliwia różne formy nawiązywania współpracy (umowy B2B):
- Umowa o świadczenie usług – umowa ta jest powszechnie stosowana, wzorowana na przepisach dotyczących umowy zlecenia. Przedmiotem tej umowy jest wykonanie przez jedną ze stron określonych usług na rzecz drugiej strony.
- Umowa zlecenie – przedmiotem umowy jest zobowiązanie zleceniobiorcy do wykonania określonej umową czynności prawnej na rzecz zleceniodawcy.
- Umowa o dzieło – osoba przyjmująca zamówienie, czyli wykonawca zobowiązuje się do wykonania dzieła. Zamawiający zobowiązuje się do zapłaty wynagrodzenia na rzecz wykonawcy (prace wykonywane przez informatyków często wiążą się z przekazaniem praw autorskich. Wtenczas umowa o dzieło jest właściwa i oszczędną formą współpracy).
Współpraca z każdym klientem powinna być uregulowana umową, która będzie zawierać wszystkie ustalenia dotyczące pracy zarówno przedsiębiorcy, jak i klienta. Warto zwrócić uwagę czy umowa nie określa czasu, miejsca i pracy jaką by taki przedsiębiorcą miał wykonać. Wtedy takie zapisy w umowie mogą sugerować, że klient chce zatrudnić taką osobę jako pracownika etatowego bez umowy o pracę.
Minusem jest to, że umowa określająca warunki współpracy z klientem może zostać rozwiązana w każdym momencie poprzez wypowiedzenie. Chyba, że zawarte jest w niej postanowienie o zasadach i terminach wypowiedzenia chroniące przed możliwością natychmiastowego rozstania.
Samozatrudnienie a zwolnienie lekarskie i urlop
Osoba samozatrudniona nie podlega przepisom kodeksu pracy, co w konsekwencji oznacza, że nie przysługują jej ustawowe dni wolne jak urlop wypoczynkowy. Jednocześnie nie oznacza to, że taka osoba musi być dyspozycyjna przez cały rok. Jedynymi ograniczeniami w przypadku takiego zatrudnienia są umowy z klientami oraz czas jaki obowiązuje na wykonanie danego zlecenia. W umowie B2B ustala się także wprost dyspozycyjność informatyka i uzależnia od tego wysokość wynagrodzenia.
Jeśli chodzi o zwolnienia lekarskie, to kwestia ta zależy od tego czy dana osoba opłaca składki na ubezpieczenie chorobowe. Jeśli tak to wówczas będą przysługiwały pewne świadczenia takie jak np. zasiłek macierzyński.
Ile kosztuje przejście na samozatrudnienie?
Otworzenie działalności gospodarczej jest bezpłatne i opiera się na wypełnieniu wniosku CEIDG-1. Rejestracji firmy możemy dokonać stacjonarnie, internetowo, telefonicznie, a nawet dzięki pośredniczeniu banku. Mimo, że w żadnym z tych przypadków nie zapłacimy to musimy zdawać sobie sprawę z tego, że utrzymanie i prowadzenie firmy będzie kosztować, tj.
– Opłacanie przez osobę samozatrudnioną składek ZUS,
– Zobowiązanie do rozliczania z się z podatku dochodowego,
– Opłacanie podatku od towaru i usług.
Prowadzenie jednoosobowej działalności związane jest z koniecznością regularnego korzystania z usług z księgowo-rachunkowych (ewentualnie dostępnych programów do rozliczania online, tj. wykupienia pakietów księgowych przy prostej działalności).
Samozatrudnienie w branży informatycznej
Samozatrudnienie na zasadzie umowy B2B wiąże się z wieloma korzyściami zarówno dla pracownika, jak i dla pracodawcy. Głównie daje większą elastyczność, daje znaczną kontrolę nad zarobkami i czasem pracy. Informatyk na umowie B2B w porównaniu do innych form zatrudnienia często otrzymuje więcej pieniędzy ,,na rękę’’, co jest w dużej mierze zależne od tego jakie koszty uzyskania przychodu generuje.
Z kolei podsumowując minusy samozatrudnienia, trzeba zwrócić uwagę na:
- Całkowitą odpowiedzialność nad całym majątkiem – zasadniczą wadą prowadzenia w formie jednoosobowej działalności, jest odpowiedzialność za niepowodzenia firmy własnym majątkiem.
- Mniejszy prestiż firmy – jednoosobowe działalności na tle spółek postrzegane są jako podmioty młodsze, mniejsze i mniej stabilne. Może to stanowić problem jeśli chodzi o walkę o najlepsze kontrakty.
- Brak płatnych urlopów (ustawowo przyznanych 26 dni).
- Potencjalna mniejsza stabilność zatrudnienia.
- Brak ustawowo określonego okresu wypowiedzenia.
- Konieczność osobistego odprowadzania składek do ZUS.
- Konieczność osobistego odprowadzania podatków PIT i VAT.
- Niższa emerytura z ZUS w przyszłości.
- Brak ustawowo przyznanego prawa do urlopu macierzyńskiego i tacierzyńskiego.
- Częściowy brak dostępu do opłacanych przez pracodawcę pakietów socjalnych.
- Samozatrudnienie wiąże się z większymi kłopotami przy staraniu się o kredyt, na przykład hipoteczny.
Samozatrudnienie staje się coraz bardziej powszechne w branży IT, najczęściej na taki tryb zatrudnienia decydują się:
- programiści,
- administratorzy,
- deweloperzy,
- bazodanowcy.
Czy samozatrudnienie jest najlepszym rozwiązaniem dla informatyka w branży IT? Na pewno generuje wiele zalet i może być doskonałym pomysłem dla osób przedsiębiorczych, którzy zamierzają rozwijać swoją markę własną na rynku. Niemniej, jest to też sposób na pracę, który wykazuje się znacznie mniejszą stabilnością niż klasyczne formy zatrudnienia. Reasumując, każdy powinien świadomie zapoznać się z listą zalet oraz wad i dokonać oceny własnej pozycji rynkowej, by wybrać możliwie najlepszy sposób formalizacji współpracy ze zleceniodawcami lub po prostu głównym pracodawcą.
Marcin Staniszewski, Radca Prawny