Nowotwór, czy inaczej rak, bo pod taką nazwą znamy go częściej, jest obok chorób serca główną przyczyną zgonów ludzi na całym świecie. Czym jest rak? Czy da się go wyleczyć? Temat jest naprawdę poważny, więc spójrzmy na kilka faktów w tej dość niekomfortowej sferze.
Rak – czym jest?
Nowotwór możemy określić jako mutację – coś, co wcześniej było w normie lecz wyrwało się spod kontroli. Gdy w prawidłowo działających komórkach dochodzi do zaburzeń ich pracy i pełnionych funkcji oraz niekontrolowanego rozmnażania – wtedy możemy mówić o nowotworze. To ostatnia z wymienionych cech najczęściej definiuje raka. Niekontrolowany wzrost w danym miejscu owocuje guzami, a to czy się rozprzestrzenia dalej czy nie definiuje jego złośliwość. Oczywiście wraz z intensywnym rozprzestrzenianiem się, nowotwór staje się trudniejszy do wyleczenia oraz bardziej groźny dla życia.
Zależnie od miejsca, w którym się konkretny guz czy zmiany na poziomie komórkowym pojawiają, pochodzi nazwa nowotworu. Czy jest to rak mózgu, jelita czy skóry, mutacja rozpoczęła się w konkretnym miejscu.
Jak się rozpoczyna?
Prawidłowe funkcjonowanie naszych komórek zapisane jest już w DNA, białku, które odpowiada za całokształt pracy naszego organizmu na poziomie molekularnym. Gdy komórki dzielą się, namnażając się, do prawidłowego funkcjonowania również potrzebują DNA. Te, “przepisuje się” na podstawie DNA innych komórek tego samego typu. Tu pojawia się kłopot. To właśnie w procesie przepisywania mogą wystąpić błędy, jak na przykład zła kolejność budujących DNA aminokwasów.
Przeczytaj także: Śmieci zalewają Ziemię. Powodują więcej zgonów niż COVID-19.
Z racji, że te błędy nie są czymś niesamowicie rzadkim, organizm przystosował się do selekcji komórek, w procesie której komórki mutujące są najczęściej od razu usuwane. Jednak nie zawsze tak się dzieje. Gdy komórki mutujące uodparniają się na mechanizmy obronne, tu mówimy już o raku.
Nie możemy również zapomnieć, że zmiany w komórkach zachodzą nie tylko samoistnie, ale również poprzez działanie czynników zewnętrznych. Przykładem mogą być promienie UV, powodujące raka skóry, infekcje wirusowe i bakteryjne czy chociażby dym z papieros, azbest czy alkohol.
Jak groźny jest nowotwór?
Tu trzeba użyć jakże popularnego stwierdzenia, że to zależy. Śmiertelność i trudność wyleczenia zależy od miejsca, w którym nowotwór występuje. Kluczem do pokonania nowotworu jest jego wczesne wykrycie i to na nie lekarze kładą największy nacisk. Zduszenie raka w zarodku kolosalnie zwiększa szanse na jego całkowite wyleczenie. Dzieje się to głównie z powodu zawrotnego tempa rozmnażania komórek nowotworowych oraz możliwych przerzutów na inne organy. Który z nich jest jednak najgroźniejszy?
Tu musimy sklasyfikować zagrożenie, które powodują na trzy typy. Nowotwory, które występują najczęściej, na te które powodują najwięcej zgonów oraz te, które mają najwyższą śmiertnelność.
Jak podają statystyki WHO, najczęściej powodującym zgon nowotworem jest rak płuc, jelita grubego, żołądka, wątroby i piersi. Każdego roku tylko te wymienione powodują śmierć około 5 milionów ludzi na całym świecie.
Jeśli chodzi o te, które występują najczęściej, w czołówce znajduje się rak piersi (około 2,3 milionów przypadków wykrytych rocznie), płuc (2,2 miliona przypadków) oraz jelita grubego (1,9 miliona). Te zawrotne liczby, choć tu tylko wypisane, często oznaczają dla ludzi zawalenie się świata, a to tylko 3 rodzaje nowotworów, rocznie dotykajacych dziesiątki milionów ludzi.
Natomiast nowotworem, który najtrudniej wyleczyć jest rak trzustki. W pełni do zdrowia powraca jedynie 10% chorych.
Jak wykrywa się nowotwór? Jak go leczyć?
Zmiany w naszym ciele możemy wykrywać już sami, i właśnie takie regularne badania zalecają lekarze. Dotykając się po piersiach czy jądrach możemy wyczuć zgrubienia czy guzki, wtedy natychmiast powinniśmy udać się do lekarza. Lekarze sprawdzając, czy komórka jest nowotworową, bardzo często sprawdzają częstotliwość jej dzielenia w porównaniu ze zdrową komórką tego samego typu. Porównywany jest również rozmiar, który zdecydowanie wyróżnia się w badaniach na tle innych komórek. W dalszych badaniach lekarz upewnia się, że mamy do czynienia z rakiem oraz określa stopień zaawansowania choroby, złośliwość czy sposoby leczenia.
Najbardziej znaną metodą leczenia raka jest chemioterapia. Polega na poddaniu ciała działaniu różnych substancji chemicznych. Jest skuteczną metodą, w wyniku której atakowane i niszczone są komórki rakowe. Brzmi bardzo dobrze, jednak ma swoje ogromne wady. Oprócz komórek nowotworowych atakowane są również w pełni zdrowe komórki. Dodatkowo, działaniu chemii poddawane jest całe ciało, a nie tylko miejsce występowania raka. Stąd bardzo częstą reakcją jest osłabienie czy wypadanie włosów.
“Najprostszą” metodą może być operacja. Chirurgiczne wycięcie guza pozwala (o ile jest operowalny) pozbyć się większości nowotworu w sposób mechaniczny. Nie da się jednak w ten sposób pozbyć dokładnie wszystkich komórek rakowych, co powoduje możliwy nawrót choroby i ponowne namnożenie się komórek rakowych.
Trzecim sposobem jest radiacja, poddanie komórek nowotworowych promieniowaniu. Niszczy on komórki w konkretnym miejscu przy użyciu najczęściej promieniowania X, znanego lepiej pod nazwą promieniowania Roentgena. Co więcej, promieniowanie X dużo skuteczniej sprawdza się w niszczeniu komórek rakowych niż komórek całkowicie zdrowych.
Biorąc pod uwagę zauważalne wady osobnych metod, często stosuje się je wymiennie, łącząc ich pozytywne działanie w przeciwdziałanie rozprzestrzenianiu się nowotworu.
Czy istnieje szczepionka na raka?
Biorąc pod uwagę ogromną gamę nowotworów, które mogą nas dotknąć, niemożliwe wręcz jest wynalezienie jednego skutecznego panaceum. Nie zatrzymuje to jednak naukowców przez pracą na rzecz wyleczenia i zapobiegania nowotworom. Najskuteczniejszym do tej pory działaniem wykazuje się przeciwdziałanie rakowi, który powodowany jest przez bakterie i wirusy.
Przykładem może być groźny wirus HPV, przenoszony najczęściej drogą płciową, powodujący raka szyjki macicy. Istnieje szczepionka, która chroni przez destrukcyjnym działaniem wirusa, więc pośrednio chroni ona przed samym nowotworem.
Przeczytaj także: Amazonia – Czy wciąż jest „Zielonymi Płucami Ziemi”?
Szczepionki konkretnie wycelowane w nowotwory mają za zadanie skuteczne wszczepienie białek, na które organizm sam się uodporni tworząc odpowiednie antygeny. Następnie te antygeny będą zwalczać potencjalnie tworzące się komórki rakowe. Jest to jednak wciąż w trakcie badań, lecz ten sposób walki z rakiem jest zdecydowanie przyszłościowy i wprowadzenie go to już nie 50, a 15 lat przy obecnym tempie rozwoju medycyny.
Jak się chronić?
Dużo łatwiej i skuteczniej zapobiegać, niż leczyć. W związku z tym kładzie się ogromny nacisk na zdrowy tryb życia w bardzo szerokim znaczeniu. Poczynając od diety, unikając produktów wysoko przetworzonych czy zawierających szkodliwą chemię. Zachęca się do uprawiania sportu czy innej aktywności fizycznej, znacznie poprawiających nasz stan fizyczny.
Oczywistym jest unikanie palenia papierosów, z których dym zawiera całą tablicę Mendelejewa trujących substancji bezpośrednio wnikających do naszych płuc. Picie alkoholu również szkodzi, tym razem na wątrobę.
Odstawienie większości szkodliwych dla naszego zdrowia produktów kolosalnie zmniejsza nasze szanse na zachorowanie, a regularne badania pozwalają wykryć go na wczesnym stadium, co zwiększa szanse na jego całkowite wyeliminowanie. Cała lista potencjalnych czynności, które możemy wykonywać by zachować zdrowie wypisana jest TUTAJ.
Trzeba jednak pamiętać, że nie zawsze jesteśmy w stanie się przed rakiem uchronić. Czynnikiem ogromnej wagi jest nasze obciążenie genetyczne. Występowanie nowotworu u naszych rodziców czy dziadków znacznie zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia go u nas.
Nie istnieje jednak lek na raka. Żaden ze sposobów leczenia nie daje 100% pewności powodzenia. Jest to bardzo złożony przeciwnik, często zupełnie “spersonalizowany” pod nas samych, na podstawie naszego DNA. To właśnie jego wyjątkowość sprawia, że lek jest na obecną chwilę wręcz niemożliwy do stworzenia.
Źródła: WHO, livescience.com