Józef Wissarionowicz Stalin, Adolf Hitler, Benito Mussolini – tych nazwisk, jakże ważnych dla historii, myślę, że nie trzeba nikomu przedstawiać. Rządzac żelazną ręką mieli ogromny wpływ nie tylko na wygląd państw im podległych, ale całej sytuacji geopolitycznej w Europie i na świecie. Co jednak musiało się stać, że doszli w ogóle do władzy? Na temat każdego z nich, oddzielnie, możnaby napisać nie jedną pracę magisterską, ale ja postaram się to wyjaśnić zwięźle, nie wchodząc w niepotrzebne szczegóły.
Mussolini – uosobienie faszyzmu
Możliwe, że najsłabiej znany z całej trójki, Benito Mussolini. Gdy zaczynał jako kamieniarz czy nauczyciel nikt nie wróżył mu znamienitego stanowiska. Zaczął jednak z czasem bardzo intensywnie angażować się politycznie, głównie w partii socjalistycznej. Gdy jednak rozpoczął pracę jako dziennikarz, jego socjalistyczne poglądy uległy niejako wypaczeniu, straciły pierwotny sens. “Czystym” socjalistą się już sam z reguły nie określał, przyjmując stanowisko socjalisty-antymarksisty, socjalisty narodowego, potępiając terror bolszewików w Rosji. Przez publikowane przez siebie treści w gazetach, został usunięty z partii. Przełom przyniosła I wojna światowa, gdy Mussolini został wezwany na służbę.
Wojna i kryzys
Znając z grubsza przeszłość Benito Mussoliniego, można zacząć się zastanawiać, jak to możliwe, że z zagorzałego socjalisty stał się uosobieniem faszyzmu. Udział w wojnie okazał się dla Włoch destrukcyjny. Szalała inflacja, państwo wyraźnie doktnięte było wojennymi zniszczeniami, dodatkowo w długach na poczet finansowania działań militarnych. Gdy wojna się skończyła, a tak liczna armia nie była tak potrzebna, drastycznie wzrosło bezrobocie. Jak przekonaliśmy się nieraz, kryzys, szczególnie tak głęboki wywołuje ogromne poruszenie. Najgłośniejsi byli ci, którzy najbardziej cierpieli, klasa niższa i chłopi, bo to w nich kryzys uderzył najmocniej wyrzucając wiele rodzin na bruk.
Tworząc ruchy wojennych kombatantów (fasci di combattimento – stąd wywodzi się nazwa faszyzmu), zbierał coraz większe poparcie. Był realną nadzieją rozwiązania problemów, z którymi dotychczas rządzący sobie nie radzili. Dokonując zamachu stanu, zwanego Marszem Czarnych Koszul, otrzymał od króla tytuł premiera. Choć powstanie zorganizowane przez Mussoliniego mogło zostać przez króla stłumione, to jednak ten nie chciał niepotrzebnego rozlewu krwi czy wojny domowej, która doprowadziłaby do jeszcze głębszego kryzysu.
Autorytet Duce
Na swoim autorytecie Mussolini oparł większość swoich działań jako polityk. Popadając w megalomanie i niewątpliwie wierząc w swoją nieomylność to on stanowił fundamenty państwa, które pragnął zbudować. Chcąc odbudować Włochy na kształt potęgi, jaką było Imperium Rzymskie, na właśnie cześć imperium nadał sobie tytuł duce – wodza. Tworząc dyktaturę, całkowicie przejął władzę we Włoszech na około 20 lat.
Gdy jednak państwa osi Rzym-Berlin-Tokio zaczęły przegrywać wojnę, faszyzm był w Italii z czasem likwidowany. Gdy alianci wyzwolili rzym, duce uciec musiał do stworzonego przy pomocy Hitlera państewka-marionetki, utworzonego na północy Włoch. Hitler pogrążył Mussoliniego, odmawiając militarnej pomocy w najgorszym dla wodza momencie. Ci sami ludzie, którzy obalili jego pierwotne rządy dopadli go i w nowej siedzibie. Mussolini został rozstrzelany, a potem powieszony głową w dół.
Pomimo swej bezwględności i okrucieństwa, Mussolini nijak miał się do swojego niemieckiego odpowiednika.
Hitler – jak jeden człowiek zjednał w garści cały naród
Podobnie jak Mussolini, Adolf Hitler był wojskowym. Po przegranej przez Austro-Węgry i Prusy I wojnie światowej, Hitler zaczął wszędzie dopatrywać się przyczyn porażki, a w samej kapitulacji Niemiec – zdrady. Za główną jej przyczynę obrał Żydów oraz komunistów. Głosząc wiele populistycznych twierdzeń, z łatwością zbierał coraz większe poparcie. Będąc przywódcą partii, NSDAP, został okrzyknięty jej wodzem, Fuhrerem – niemieckim odpowiednikiem włoskiego duce.
Jednak zorganizowany przez Hitlera i jego zwolenników pucz w 1923 roku nie odniósł sukcesu, Sam Fuhrer trafił do więzienia na blisko 2 lata. W trakcie odsiadki napisał swoje najsłynniejsze dzieło, “Mein Kampf”. Po prawie 2 latach został warunkowo zwolniony z więzienia powrócił do działalności politycznej.
Wielki kryzys i dojście Adolfa Hitlera do władzy
Gdy świat pogrążył się w Wielkim Kryzysie w 1929 roku, ludzie desperacko wręcz poszukiwali silnego przywódcy. W przypadku Niemiec były to dwie skrajności, komuniści oraz NSDAP. Wygraną Hitlera umocniło połączenie się jego partii z resztą środowisk prawicowo-konserwatywnych w Reichtagu. Pomimo przegranej w wyborach prezydenckich, Hitler otrzymał stanowisko kanclerza. Swoimi przemówieniami porwał cały naród. Obiecywał oraz realnie dążył do poprawy życia samych Niemców, poprawienia pozycji na arenie międzynarodowej oraz stabilizacji gospodarki. W tle oczywiście należy wspomnieć o mordowaniu opozycji i wszystkich którzy zagrażali jego pozycji.
Umacniając pozycję Niemiec, chciał rozszerzyć dodatkowo terytorium, militaryzując kraj oraz podbijając kolejne kraje, jak np Czechosłowację czy dokonując “włączenia” Austrii do terytorium Niemiec. Tworząc ideologię nazizmu, bardzo mocno wzorował się na włoskim faszyzmie. To właśnie od pozdrowienia, jakim darzony był Mussolini, na kształt pozdrowienia z czasów Imperium Rzymskiego, wywodzi się niemieckie “Sieg Heil” .Bardzo blisko trzymał się również z samym Mussolinim, będącym jednym z jego ważniejszych sojuszników, obok cesarza Japonii, Hirohito.
W przeciwieństwie do duce, Hitler nie został zabity przez własnych ludzi. Wielu pozostało mu wiernych do samego końca, nawet po śmierci samego wodza. Choć nazizm przykładnie ukarany został podczas procesów norymberskich idea ta wciąż jest żywa, ale niepopularna, prawdopodobnie ze względu na swoją karalność. Niechęć do Żydów czy chociażby Romów jest nadal bardzo widoczna w społeczeństwie, choć bardzo często pozostaje nieuzasadniona.
Iosif Dżugaszwili – człowiek ze stali
Choć urodzony w Gruzji, Józef Stalin znany jest jako najokrutniejszy przywódca ZSRR. Doszedł do władzy w, podobny do wcześniej wymienionych, sposób. Będąc członkiem partii robotniczych nieraz naraził się caratowi, lądując w więzieniach czy nawet zsyłany był na Syberię. Jednak wciąż był aktywny członkiem bolszewików, którzy na fali rewolucji październikowej przejęli w Rosji władzę. Był wiernym towarzyszem Lenina, lecz po jego śmierci wszystko się zmieniło.
Sam Lenin, tuż przed śmiercią, odradzał wybór Stalina na następnego przywódcę bolszewików. Pomimo dość bliskich stosunków wiedział, że nie należy mu dawać zbyt wiele władzy. Gdy Lenin po zmaganiach z wieloma chorobami w końcu zmarł, rozpoczął się wyścig po władzę.
Wyścig szczurów, choć brutalniejszy
Stalin od razu wiedział, że przywództwo w partii oznacza przywództwo w państwie. Był zdeterminowany a wręcz zdesperowany by zrobić wszystko, by tę władzę dostać. Choć to Lew Trocki, bohater leninizmu, typowany był na przywódcę partii, to poprzez stopniowe poszerzanie swojej władzy to właśnie Stalin stał się jedynym możliwym kandydatem. Wszystkim przeciwnikom najpierw odbierał kolejne funkcje w państwie, ograniczał działalność, aż do całkowitej delegalizacji.
Samego Trockiego wygnał oraz odebrał mu obywatelstwo, a razem z dwojgiem członków partii umocnił swoją pozycję na tyle, że nikt już nie był w stanie mu zagrozić. Rozpoczęła się era terroru.
Strach – bronią Stalina
W przeciwieństwie do dwóch poprzednich opisywanych wodzów, Stalin nie był wcale kochanym przez lud wodzem. Wiele z osób mu posłusznych było wiernymi tylko ze względu na strach o własne zdrowie i życie. Wszelkie akty sprzeciwu woli Stalina karane były zsyłkami na Syberię, wsadzeniem do więzienia czy po prostu wyrokiem śmierci. W wyniku swoich działań odpowiedzialny jest za Wielki Głód na Ukrainie, śmierć milionów ludzi w obozach pracy oraz czystki w samym ZSRR, na skutek których zginęła ogromna część inteligencji. Pod względem brutalności, nieobliczalności oraz okrucieństwa zdecydowanie zestawić go można z samym Hitlerem.
To właśnie na fali kryzysu wojny domowej do władzy doszli bolszewicy, a tuż po nich, bezpośrednio Stalin. Rządząc żelazną ręką to on stanowił prawo, to on stanowił państwo. Wraz z Hitlerem odpowiadają za śmierć tak niezliczonej liczby osób, że ludobójstwo to w tym wypadku naprawdę za mało powiedziane.
Czy należy o nich zapomnieć?
Nie, moim zdaniem absolutnie. Niech to, do czego posunąć może się człowiek w celu zdobycia i utrzymania władzy będzie przykładem. Niech służy za przykład tego, jak okrutni i bezwzględni mogą być ludzie. Choć o takich potworach wielu wolałoby zapomnieć, to ku czci ofiar ich rządów należy pamiętać o tym, co zrobili.
Zarówno Mussolini, Hitler jak i Stalin to postacie o bezprecedensowo okrutnej historii działań. Czy jednak właśnie silnych przywódców potrzebowały ich narody? Zdecydowanie tak, bo to kryzys wzmaga w nas skrajności. Posłużą niech one za przykład tego, jak destrukcyjne mogą te skrajności być.